1) BEKÇİLERİN GÖREV VE YETKİLERİ NELERDİR ?
25 Ağustos 2017 tarihinde yayımlanan 694 sayılı Kanun Hükmünde Kararname kapsamında Kamu Kurum ve Kuruluşlarına , Genel Kolluk Kuvvetlerine yardımcı olmak üzere Emniyet ve Jandarma teşkilatları bünyesinde silahlı bir kolluk olarak çarşı ve mahalle bekçileri istihdam edilmiştir. Jandarma Teşkilatında istihdam edilen çarşı ve mahalle bekçileri, Jandarma Hizmetleri Sınıfı’na dahil edilmiştir.
Bekçiler yapılan alımlar sonrasında kadroya alınarak göreve başladılar. Bekçilerin görevleri Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunun 3.Maddesinde sayılmıştır.
Çarşı ve mahalle bekçilerinin görevleri” ÇMBK 3. Maddesine göre şöyledir:
“ A) Genel kolluk kuvvetlerinin derhal müdahalesine imkân bulunmayan acele ve zaruri hallerdeki görevleri,
1. Bir kimsenin can, mal ve ırzına saldırma ve tehditleri önlemek, saldıranları yakalamak,
2. Suç işlenirken veya işlendikten sonra, henüz izleri meydanda iken sanıkları yakalamak,
3. Kamu düzen ve güvenini bozacak mahiyetteki gösteri yürüyüş ve karışıklıkların yapılmasına karşı, genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri almak,
4. Adlî kolluk işleriyle ilgili vakalarda delillerin kaybolmamasını sağlayan muhafaza tedbirlerini almak. (Bekçiler bu bentteki görevlerinin ifasında halkın yardımından da faydalanabilirler.)
B) Genel kolluk kuvvetlerine yardım yönünden görevleri :
a) Uyuşturucu maddeler yapılan, satılan veya kullanılan yerleri,
b) Kumar oynanan genel ve herkese açık yerleri,
c)Mıntıkası dâhilinde gizli fuhuş yapanları,
d)Mıntıkası dâhiline gelen misafir ve yabancıları,
C) Mahalle sakinlerinin istirahat, sağlık ve selâmetini sağlamak bakımından görevleri “
2) BEKÇİLERİN KİMLİK SORMA VE DURDURMA YETKİSİ VAR MIDIR ?
Bekçilik kurumu geldikten sonra en çok merak edilen konu bekçilerin kimlik sorma ve araştırma yetkisi olup olmadığıdır. Bu kısımda bu hususa açıklık getireceğiz.
İlgili mevzuat gereğince bekçilere kimlik araştırma yetkisi verilmiştir ANCAK bu yetki yalnızca kanunda belirlenen durumların oluşması halinde kullanılabilir . Hangi hallerde durdurma ve kimlik sorma işlemi yapabileceği kanunda belirtilmiştir. Kanunda belirtilen bu sebeplerin oluşması durumunda bekçiler , sizi durdurabilir yahut kimlik sorabilir. Bu kanuni sebepler dışında bekçiler “keyfi olarak” sizi durduramaz yahut kimlik soramaz. Bu sebepleri mevzuat ile birlikte sıralayacak olursak :
7245 sayılı ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİ KANUNU 7. Maddesi’nde :
Durdurma ve kimlik sorma
MADDE 7 – (1) Çarşı ve mahalle bekçileri, görev bölgesi ve çalışma saatleri ile sınırlı olmak kaydıyla kişileri ve araçları;
a) Bir suç veya kabahatin işlenmesini önlemek,
b) Suç işlendikten sonra kaçan faillerin yakalanmasını sağlamak, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etmek,
c) Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etmek,
ç) Kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya mal varlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önlemek,
amacıyla durdurabilir.
(2) Durdurma yetkisinin kullanılabilmesi için makul bir sebebin bulunması gerekir. Süreklilik arz edecek, fiilî durum ve keyfîlik oluşturacak şekilde durdurma işlemi yapılamaz.
3) BEKÇİLER DURDURMA ve KİMLİK SORMA SEBEBİNİ AÇIKLAMADAN İŞLEM YAPABİLİR Mİ ?
Durdurma işlemi yapan bekçi , bekçi olduğuna dair belgeyi gösterir ve durdurma sebebini bildirir. Bekçi olduğuna dair belge ibrazı yapmak ve Durdurma sebebini bildirmek , bekçilere getirilmiş kanuni bir zorunluluktur. Dolayısıyla bekçiler sebep bildirmeden yahut belge ibraz etmeden durdurma ve kimlik sorma işlemi yapamaz.
7245 sayılı ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİ KANUNU 7. Maddesi’nin devamında :
(3) Çarşı ve mahalle bekçisi, görevini yerine getirirken kendisinin çarşı ve mahalle bekçisi olduğunu belirleyen belgeyi gösterdikten sonra, durdurduğu kişiye durdurma sebebini bildirir ve durdurma sebebine ilişkin sorular sorabilir, kimliğini veya bulundurulması gerekli diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilir. Bu kişilere kimliğini ispatlama hususunda gerekli kolaylık gösterilir. Belgesinin bulunmaması, açıklamada bulunmaktan kaçınması veya gerçeğe aykırı beyanda bulunması dolayısıyla ya da sair surette kimliği belirlenemeyen kişi tutularak durumdan derhal genel kolluk görevlileri haberdar edilir.
(4) Durdurma süresi, durdurma sebebine esas teşkil eden işlemin gerçekleştirilmesi için ihtiyaç duyulan makul süreden fazla olamaz.
(5) Durdurma sebebinin ortadan kalkması hâlinde kişilerin ve araçların ayrılmalarına izin verilir.
4) BEKÇİLERİN ÜST VE ARAÇ ARAMA YETKİSİ VAR MIDIR ?
Bekçilerle ilgili en çok merak edilen konulardan diğeri , bekçilerin üst, araç ve adli arama yapma yetkilerinin olup – olmadığıdır. İlgili Mevzuat gereğince bekçilerin ÜST VE ARAÇ ARAMA YETKİLERİ YOKTUR. Bekçilere yalnızca , durdurulan kişinin üzerinde silah yahut tehlike oluşturan bir eşyanın bulunduğuna dair yeterli şüphe bulunması halinde , el ile dışardan kontrol yetkisi getirilmiştir. Bunun dışında , kişinin elbiselerinin çıkartılması yahut aracın içinin açılması , aranması gibi uygulamalar yapılamaz. Konuyla ilgili mevzuat şu şekildedir :
7245 sayılı ÇARŞI VE MAHALLE BEKÇİLERİ KANUNU 7. Maddesi’ 6.fıkrasına göre
“Çarşı ve mahalle bekçisi, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında silah ya da tehlike oluşturan diğer bir eşyanın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı hâlinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dâhil gerekli tedbirleri alabilir. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması veya aracın, dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez.”
5) YASAYA AYKIRI İŞLEM YAPAN BEKÇİLER HAKKINDA NE YAPILABİLİR ?
Mevzuata aykırı durdurma , kimlik sorma işlemi tesis eden yahut üstünüzü , aracınızı, çantanızı vs. aramak isteyen bekçiler olduğunda bunu yapmaya yetkilerinin olmadığını bilmeniz gerekmektedir. Bütün bunlara rağmen hukuksuz işlemi sürdüren bekçiler olduğunda, hangi gerekçeyle bu işlemi yaptığını tutanak altına alınmasını isteyiniz. Bu durumda da kimliğini göstermek istemeyen, istediğiniz tutanağı düzenlemeyen bekçiler hakkında amirleri olan polis memurlarına durumu bildirerek, yapılan işlemin tutanak altına alınmasını isteyebilirsiniz. Bu tutanak ile 682 Sayılı KHK hükümleri uyarınca işlemi yapan bekçi hakkında disiplin soruşturması yapılması talebinde bulunabilir aynı zamanda TCK 257/2 hükmü uyarınca da TCK Madde 257 Görevi İhmal suçundan veya TCK 120 hükmü uyarınca haksız arama suçundan savcılığa suç duyurusunda bulunabilirsiniz.
6) BEKÇİLER HANGİ DURUMLARDA GENEL KOLLUK GİBİ GÖREVLİDİR ? BU GÖREV VE YETKİLERİNİ NE ZAMAN KULLANABİLİRLER ? BEKÇİLERİN DİĞER GÖREVLERİ NELERDİR ?
Bekçilerin Kanun’un 3. Maddesinde sayılan görevlerini hangi durumlarda ifa edeceği Yönetmelik’in 25. Maddesinde
“Bekçiler, Kanun’un 3 üncü maddesinde sayılan ve genel kolluk kuvvetlerinin derhal müdahalesine imkan bulunmayan acele ve zaruri hallerde genel kolluk görevlerini yaparlar.”
ifadesi ile belirtilmiştir.
Çarşı ve mahalle bekçileri, görevli oldukları mülki sınırlar içerisinde halkın istirahat, sağlık ve selametini sağlamak bakımından;
A) Halka yardım görevi
MADDE 5 – (1) Çarşı ve mahalle bekçileri, görevli oldukları mülki sınırlar içerisinde halkın istirahat, sağlık ve selametini sağlamak bakımından;
a) Yolda hastalanan, kazaya uğrayan, düşüp kalan ve genel durumu itibarıyla yardıma muhtaç olanlara yardım etmek,
b) Yardıma ihtiyaç duyduğu değerlendirilen, şiddet mağduru veya şiddete ya da istismara uğrama riski taşıyan kadın ve çocukları, kimsesizleri, engellileri ve acizleri en yakın genel kolluk birimlerine teslim etmek,
c) Bir semt, yer, yol veya sokak sormak için başvuranlara gerekli bilgiyi vermek,
ç) Doğum, ölüm, hastalık, kaza, yangın veya afet gibi önemli ve acele hâller sebebiyle, yapılacak yardım isteklerinden gücü dâhilinde olanları öncelikle yerine getirmek,
d) Büyük tehlike arz eden yangın ve su baskını gibi afetlerde mahalle sakinlerini derhal uyarmak,
e) Toplum sağlığını ve güvenliğini tehdit eden bir hayvana rastlanıldığında verebileceği zararları engellemek için kişileri alandan uzaklaştırmak, ilgili genel kolluk ve belediyeyi durumdan haberdar etmek,
ile görevli ve yetkilidir.
Diğer görevleri ise ;
B) Önleyici ve koruyucu görev ve yetkiler
MADDE 6 – (1) Çarşı ve mahalle bekçileri;
a) Görev saatleri içinde görevlendirildikleri bölgede devriye hizmeti yürütmek,
b) Görev bölgeleri içinde bulunan konut, iş yeri ve araçlar gibi malların korunmasında sahipleri tarafından noksan alınan tedbirleri tamamlattırmak,
c) Görev saatleri içerisinde vâkıf oldukları şüpheli durum veya kişileri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirmek,
ç) Kamu düzenini bozacak mahiyetteki gösteri, yürüyüş ve karışıklıkların önlenmesi amacıyla genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar önleyici tedbirleri almak,
d) Görev bölgeleri içinde uyuşturucu madde imal edildiği, satıldığı veya kullanıldığından, kumar oynandığından ya da fuhuş yapıldığından şüphe edilen yerleri bağlı bulundukları genel kolluk birimlerine bildirmek,
e) Kişilerin can, mal ve ırzına yönelik saldırı ve tehditleri önlemek ve genel kolluk kuvvetleri gelinceye kadar gerekli tedbirleri almak,
f) Mahalle sakinlerini etkileyen elektrik, su, doğalgaz, kanalizasyon gibi arızaları, bağlı bulunduğu genel kolluk birimleri ile ilgili kurum ve kuruluşlara bildirmek ve görevli ekipler gelinceye kadar gerekli önleyici tedbirleri almak,
g) Halkın sükûn ve istirahatini bozanları ve başkalarını rahatsız edenleri engellemek,
ğ) Sokak, geçit ve meydanları tıkayarak trafiğe mâni olan taşıtların ve diğer engellerin kaldırılmasını sağlamak ve gerektiğinde bağlı bulunduğu genel kolluk birimlerine bildirmek,
h) Yangın, deprem, su baskını gibi afet ve tehlikelerde genel kolluğu bilgilendirmek ve görevli ekipler gelinceye kadar gerekli önleyici tedbirleri almak,
ile görevli ve yetkilidir.
C) Adli görev ve yetkiler
MADDE 8 – (1) Çarşı ve mahalle bekçileri, suç işlenirken veya işlendikten sonra, henüz izleri meydanda iken;
a) Şüphelileri yakalamak,
b) Yakaladıkları şüphelilerin kendilerine veya başkalarına zarar vermelerini engelleyici tedbirleri almak,
c) Suç delillerinin kaybolmaması veya bozulmaması için gerekli muhafaza tedbirlerini almak,
ç) Varsa olayın tanıklarının kimlik ve adres bilgilerini tespit ederek genel kolluk birimlerine bildirmek,
ile görevli ve yetkilidir.
(2) Çarşı ve mahalle bekçileri haklarında tutuklama veya yakalama kararı çıkarılmış kimseleri gördükleri takdirde yakalamak ve bağlı bulunduğu genel kolluk kuvvetlerine teslim etmek ile görevli ve yetkilidir.
D) Zor ve silah kullanma yetkisi
MADDE 9 – (1) Çarşı ve mahalle bekçileri 4/7/1934 tarihli ve 2559 sayılı Polis Vazife ve Salâhiyet Kanununun 16 ncı maddesinde belirtilen zor ve silah kullanma yetkisini haizdir.
E) Genel kolluk kuvvetlerine yardım görevi
MADDE 10 – (1) Çarşı ve mahalle bekçileri mevzuatla genel kolluk kuvvetlerine tevdi edilen görevlerde genel kolluk kuvvetlerine yardımcı olurlar.